به گزارش روابط عمومی سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی، ساخت سرویسهای بهداشتی جدید در حرم مطهر رضوی، گامی مهم در راستای افزایش رفاه و تسهیلات برای زائران محسوب میشود. این پروژه که توسط سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی در رواق دارالحجه به اجرا درآمده، به منظور رفع کمبود دیرینه سرویس های بهداشتی در محدوده مرکزی حرم و بهبود تجربه زیارتی، طراحی و تکمیل شده است.
این پروژه شامل احداث سرویسهای بهداشتی مدرن و مجهز در طبقه منهای دو (زیرزمین دوم) مهمانسرای جدید حرعاملی است. مطالعات اولیه برای این طرح از تیرماه سال ۱۴۰۴ آغاز شد و عملیات اجرایی اصلی آن از مردادماه همان سال کلید خورد. کل پروژه در مدت زمان تقریبی چهار ماه به اتمام رسید.
در ابتدا، طبقه منهای یک مهمانسرای حرعاملی که در گذشته محل طبخ غذاهای مهمانسرا بود، به عنوان مکان مناسب برای احداث سرویسهای بهداشتی در نظر گرفته شده بود. این تصمیم به دلیل کاهش فعالیتهای مهمانسرا و دستور توقف عملیات پختوپز در آن فضا اتخاذ شد. اما بررسیهای دقیقتر نشان داد که احداث سرویسهای بهداشتی در طبقه منهای یک با چالشهای اساسی همراه است. این طبقه که پیشتر آشپزخانه صنعتی بوده، ظرفیت باربری لازم برای اجرای ابنیه متعدد سرویس های بهداشتی و تاسیسات آنها را نداشت و ایجاد مسیرهای دسترسی از طبقه همکف به آن، مستلزم دخالت گسترده در بنا و ایجاد اختلال در مهمانسرای جدید و قدیم حرعاملی بود.
انتقال بیسابقه موتورخانه؛ مهمترین مانع پروژه
با توجه به این چالشها، تصمیم بر آن شد که مکان سرویسهای بهداشتی به طبقه منهای دو که محل استقرار یکی از موتورخانه های فرعی حرم مطهر رضوی بود، منتقل شود. این تغییر مستلزم جابجایی موتورخانه از طبقه منهای دو به طبقه منهای یک بود. این جابجایی موتورخانه، که خود یک پروژه پیچیده و بیسابقه بود، از اولویتهای اجرایی قرار گرفت و فرآیند اجرای آن تا ابتدای آذرماه 1404 به اتمام رسید.
در عملیات جابجایی تاسیسات موتورخانه از طبقه منهای دو به طبقه منهای یک، از ۶ دستگاه هواساز موجود در موتورخانه فرعی حرعاملی، ۳ دستگاه به پشتبام منتقل گردید. ۳ دستگاه دیگر از هواسازهای قدیمی در طبقه منهای یک مستقر شد و ۴ دستگاه هواساز جدید نیز به این طبقه اضافه گردید. بدین ترتیب، در حال حاضر ۷ دستگاه هواساز در طبقه منهای یک مستقر است و وظیفه انتقال هوای تازه برای مهمانسرا حرعاملی، سرویس های بهداشتی جدید، آسایشگاه خدام و رواق دارالکرامه می باشد. همچنین، منابع قدیمی آب گالوانیزه جمع آوری شد و منابع استیل جدید در طبقه منهای یک جایگزین شد و لوله کشی و اجرای کانال های جدید هواسازها به همراه تغییر لوله های آب مصرفی از گالوانیزه و آهنی به پلیمری نیز انجام شد.
همزمان و پس از انتقال اولیه تاسیسات موتورخانه همچون دستگاه های هواساز، منابع و پمپ های آب، عملیات ساخت سرویسهای بهداشتی در طبقه منهای دو آغاز شد.
پس از گذشت 4 ماه فعالیت مستمر و حضور تا 310 نفر نیروی انسانی روزانه در روزهای اوج فعالیت، این پروژه عمرانی به پایان راه خود رسید و در مجموع ۷۲ چشمه سرویس بهداشتی شامل ۳۸ چشمه برای آقایان و ۳۴ چشمه برای بانوان در این سرویس بهداشتی جدید احداث شد. از این تعداد، ۹ چشمه به سرویسهای بهداشتی ویژه معلولین اختصاص یافته که شامل ۴ چشمه برای آقایان و ۵ چشمه برای بانوان است. همچنین، دو فضای مجزا برای مادر و کودک جهت تعویض پوشک و ارائه خدمات مربوطه در نظر گرفته شده که برای اولین بار در حرم مطهر رضوی در این مجموعه بهداشتی ارائه میشود. علاوه بر این، ۷۲ چشمه وضوخانه در هر بخش آقایان و بانوان نیز در این مجموعه تعبیه شده که به ازای هر سرویس بهداشتی، دو وضوخانه در نظر گرفته شده است.
همچنین دسترسی به این سرویسها از طریق هشتی دارالحجه و با استفاده از پلهبرقی و آسانسور برای زائران فراهم شده است.
این پروژه نه تنها به نیازهای فوری زائران پاسخ میدهد، بلکه با رویکردی نوآورانه، چالشهای فنی و سازهای پیچیدهای را حل کرده است. جابجایی موتورخانه و احداث سرویسهای بهداشتی در طبقه منهای دو، امکان دسترسی آسانتر و بدون اختلال به فضاهای مرکزی حرم را فراهم آورده است.
طراحی مسیر دسترسی با حفظ حرمت فضای زیارتی
مسیر دسترسی به سرویسهای بهداشتی بهگونهای طراحی شده که حرمت فضای زیارتی کاملاً حفظ شود و زائر پس از خروج از سرویسها مستقیماً وارد رواق دارالحجه نشود. در این چیدمان، زائر ابتدا از رواق دارالحجه وارد راهروی ورودی سرویسها میشود، سپس به هشتی انتظار رسیده و پس از عبور از وضوخانه در نهایت به بخش سرویسهای بهداشتی دسترسی پیدا میکند.
همچنین با رعایت فاصله ۱۵ تا ۲۰ متری میان سرویسها و مسیرهای اصلی تردد زائران در رواق دارالحجه، و با توجه ویژه به سیستمهای تهویه و عطرپاشی، احساس پاکیزگی و بهداشت در این فضا به شکل قابلتوجهی تقویت شده است.
نمونهای موفق از مدیریت پروژههای پیچیده در حرم
تغییرات کالبدی گسترده در سازه و تاسیسات، از جمله اصلاح بادبندها و ایجاد دیوارهای برشی جدید، بدون جابجایی ستونهای اصلی بنا، نشان از مهندسی دقیق و توانمندی بالای تیم اجرایی دارد. این پروژه به عنوان یک نمونه موفق از مدیریت و اجرای پروژههای پیچیده در محیطهای حساس مذهبی، با تکیه بر دانش و تجربه داخلی سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی، قابل توجه است.
با اتمام این پروژه، حرم مطهر رضوی شاهد ارتقاء چشمگیر در زیرساختهای خدماتی خود برای زائران خواهد بود. این اقدام نه تنها به بهبود کیفیت خدمات بهداشتی کمک میکند، بلکه با فراهم آوردن فضایی پاکیزه و آرام، تجربه زیارتی دلنشینتری را برای میلیونها زائر فراهم میآورد. این پروژه نمادی از تعهد به رفاه زائران و توسعه مستمر امکانات حرم مطهر است.
